poniedziałek, 28 września 2015

Z oddali gorzej widać (Marta Zaraska "Zawieszeni")

Po debiutanckim „Innym świecie” (2004) do rąk czytelników trafia druga książka Marty Zaraski (ur. 1980) „Zawieszeni”. Opowieść zaczyna się obiecująco. Oto główna bohaterka Ewa, pracująca w dziale marketingu dużej warszawskiej firmy spóźnia się do pracy. Mamy kilka całkiem dowcipnych opisów sekretarki, pani Janiny, która „dzieli i rządzi” korporacją, a między jednym a drugim ciasteczkiem, pod nieobecność pracowników, przesuwa wskazówki zegarka, aby wpisywać im spóźnienia do malutkiego zeszyciku.
Ewa odkrywa „spisek” i… nic się nie dzieje. Gdyby, chociaż jakaś „słodka zemsta”, jakieś malutkie „biurowe świństewko”, może zbrodnia. Wtedy mielibyśmy zgrabną powieść obyczajową. Może kryminał w stylu Chmielewskiej. Tymczasem autorka brnie w rozważania o problemach zapracowanych, młodych warszawiaków. Głupie rozmowy kwalifikacyjne, pracodawcy idioci, niskie płace, idiotyczne przepisy. I tak mogłaby to być ciekawa opowieść – choć nie nowatorska. Podobne sytuacje, sprawniej opisane znajdujemy chociażby u Sławomira Shutego w „Zwale”. Niestety, Zaraska podąża w kierunku egzystencjalnych rozważań, rozbudowanych opisów i stara się naśladować stylistyczne chwyty Konwickiego – Schodzę w podziemne przejście, w jedną z tych podskórnych żył, przez które toczy się krew miejskiego życia, które w zderzeniu z romansową historią (Ewa wciąż spotyka na swej drodze tajemniczych, fascynujących mężczyzn), w jaką zmieniają się „Zawieszeni”, prowokują niezamierzony komizm. Być może autorce, podróżującej po świecie i od bodaj trzech lat zagranicą, zabrakło dystansu do spraw polskich.
Część druga powieści rozgrywa się na emigracji. Ewa wyjeżdża do Kanady na zaproszenie poznanego w Warszawie Kuby. Ucieka od kraju, gdzie „urząd ściga tylko uczciwych”, „policja zatrzymuje za przekroczenie prędkości, a gwałciciele i mordercy są bezkarni”. Kanada nie pachnie jednak żywicą, ale „wyścigiem szczurów”. Poznany przypadkiem Jack poszukuje tylko żony, która będzie efektownym ozdobnikiem. Praca w firmie kosmetycznej – choć niebotycznie dobrze opłacana – nie daje satysfakcji.
I zaczyna się emigracyjny stres. I wielostronicowe opisy depresji i chorób. Do tego tęsknota, lektura „Pana Tadeusza”. Opinie o Polskiej współczesności, widzianej z kanadyjskiej perspektywy, są płytkie. Nie wykraczają poza kanon programów telewizyjnych i stereotypów. Dlaczego? Bo z oddali po prostu gorzej widać. I tak jak autorka w opisach warszawskiego życia nie mogła się zdecydować, czy chce napisać zjadliwą satyrę na polski kapitalizm, czy „słuszną” powieść obyczajową, to w sekwencjach kanadyjskich miesza egzystencjalne rozważania o stanach duszy polskiego emigranta z płaściutką, telenowelową historią o dziewczynie, która odrzuci bogatego egoistę (Jack) i padnie w ramiona biednego, sprawiedliwego rycerza (Kuba).
Paweł Chmielewski
(recenzja - miesięcznik "Teraz" nr 41)
Marta Zaraska, "Zawieszeni", s. 344, Muza, Warszawa 2007.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz